امام ابوعبدالله محمد بن ادریس شافعی

ماموستا رستم چکیده
امام ابوعبدالله محمد بن ادریس شافعی در سال۱۵۰ هجری در غزه به دنیا آمد و در سال ۲۰۴ هجری در مصر وفات یافت. ایشان ناصر الحدیث ومجدد قرن دوم ویکی از شخصیت‌های جریان ساز و مهم تاریخ اسلام است.
وی که از خانواده‌ی قریشی مطلبی به دنیا آمده بود و در حجاز و زیر سایه کعبه رشد یافته و به تعلم قرآن و حدیث پرداخته و سالیان متمادی در راه اندوختن معارف دینی و تجارب مردمی و نشر آن ها رنج سفر را چشیده و بار غربت ها را کشیده بود، یک رشته صفات پسندیده‌ی فطری و وهبی و یک دسته صفات عالیه ی کسبی و اکتسابی در او جمع گردیده بود، به طوری که در عبادات، ورع وتقوا امام و پیشوا بود و نهایت سخاوت را داشت و از شهرت و فخر ی و خود پسندی نفرت داشت وعلاقه ی خاصی به احادیث پیامبر (ص) داشت و از لحاظ علم فقه و فضل و تواضع زبان زد عام و خاص بود، این گفتار به نمونه‌هایی از فضایل اخلاقی امام شافعی به طور مختصر می‌پردازد، امید است که مثمر ثمر واقع شود.
واژگان کلیدی: امام شافعی، ناصر الحدیث، مجدد قرن دوم، اخلاق امام شافعی
مقدمه
تاریخ اسلام فراز و نشیب‌های زیادی به خود دیده است و در هر برهه مردانی تاریخ ساز و مجاهد پا به عرصه‌ی وجود گذاشته و با از خود گذشتگی‌ها و جانفشانی‌ها و تلاش‌های مستمر و پی‌گیر ، توانسته‌اند تا حدودی زمینه را فراهم کنند تا اندیشه‌ها و استعدادهای درخشان انسانی در فضایی نسبتاً مناسب به فعالیت و تکاپو افتاده و به رشد و تکامل طبیعی و تدریجی خود ادامه دهند، و مسلمانان با تأسی از سیره و روش پیامبر(ص) واصحاب و تابعین، تحقیقات گسترده و ارزنده‌ای در علوم دینی و اسلامی به عمل آوردند و جهان اسلام شاهد ظهور عالمان دین، نوابغ و مجتهدان مطلق و مردان خداپرست ، عارف و دانایی شد که با آزادی تمام و به دور از تعصبات قومی و مذهبی دست به مطالعه و پژوهش زدند و فرهنگ و تمدن اسلامی را به اوج شکوفایی و تکامل آن نزدیک ساختند و جامعه‌ی اسلامی به محیطی فرهنگی و علمی تبدیل گردید و هر کس می‌توانست آزادانه و با آسودگی خاطر، به نقد آثار خود و دیگران بپردازد و مورد تحدید و تحقیر قرار نگیرد، یکی از این بزرگواران امام شافعی (رض) است، ایشان یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های علم جویی و بارزترین مثال‌های تقوای علمی و عبادی، و حکمت وبصیرت و عزّت نفس و دینداری بود.
امام شافعی تحولات عظیمی در عرصه‌ی علم و اجتهاد جهان اسلام پدید آورد و نغمه‌های تدریسش در آسمان حرمین و پایتخت جهان اسلام، در آن زمان طنین انداز شد.
شاگردان و دانشمندان بسیاری از کرانه‌های گوناگون پروانه وار پیرامون او گرد آمدند و در مکتب او زانوی تلمذ به زمین زدند و از دریای علم او بهره بردند.
نسب و تولد و وفات امام شافعی و شیوخ و شاگردان ایشان
– نسب امام شافعی :
امام ابو عبدالله محمد بن ادریس بن عباس بن عثمان بن شافع بن سائب بن عبید بن عبد یزید بن هاشم بن مطلب بن عبد مناف و بدین ترتیب ، او عربیِ قریشیِ هاشمیِ مطلبی است که در جدّش عبد مناف با پیامبر(ص) به هم می رسند.۲
عبد مناف دارای ۵ اولاد بود : ۱- هاشم بن عبد مناف جدّ پیامبر (ص) ۲- مطلّب بن عبد مناف جدّ شافعی ۳- عبد شمس بن عبد مناف جدّ بنی عفان از آن ها (بنی امیه) است ۴- نوفل بن عبد مناف جدّ بنی نوفل و جبیر بن مطعم از آن هاست ۵- ابو عمرو بن عبد مناف که اولادی نداشت.۳
واما شافع پسر سائب که امام شافعی نسبت خود را از او گرفته ، یکی از صحابه ی پیامبر(ص) در طبقه ی صغار صحابه است،۴و گفته شده که شافع ، پیامبر(ص) را در سن بلوغ ملاقات کرده ، بنابراین از صحابه به شمار می آید.
– تولد امام شافعی :
بنابر اتفاق راویان امام شافعی در سال ۱۵۰ هجری در غزّه از سرزمین فلسطین تولد یافت و پدرش مدت زمانی اندک از تولد فرزندش (شافعی) دار فانی را وداع گفت و امام شافعی در یتیمی پرورش یافت و مادرش درحالی که او دو ساله بود برای آن که شرافت نسب او را حفظ کند تا ضایع نشود ، او را به مکّه منتقل نمود تا در آن محیط پاک و مبارک و در میان قبیله ی آبا و اجدادی اش با کمال امنیت و آرامش تربیت شود و مدارج رشد و ترقی و تکامل جسمی و فکری اش را یکی پس از دیگری پشت سر گذارد .
مادر مهربان ودلسوزش به محض ورود به مکه، در اولین فرصت او را به مکتب خانه فرستاد و به خاطر ذهن تیز، هوش سرشار و فهم دقیق و نیروی حافظه ی بسیار قوی، توانست درسن هفت سالگی، کل قرآن را حفظ کند و سپس شروع به حفظ اشعار عربی و کتاب الموطای امام مالک نمود و در مدت اندکی موفق شد بر همه ی آن ها فایق آید و ازبر کند .
و کسب علم را نخست پیش شیخ خود ، مسلم بن خالد زنجی و دیگر پیشوایان آغاز نمود و در همان سن جوانی از دست ایشان حکم افتاء و اجتهاد گرفت و سپس به شهر مدینه ی منوره مهاجرت کرد و ملازم محضر امام مالک شد تا این که امام مالک وفات یافت و بعد از وفات وی به سیر آفاق و انفس پرداخت و در پایتخت ها و شهرهای بزرگ اسلامی که بدان ها مسافرت می نمود هم شیوخ و استادانی داشت که از محضرشان بهره مند می گردید ، سپس به مکه بازگشت و سپس راهی یمن شد و در آنجا تصدی قضاوت را بر عهده گرفت و سپس به بغداد رفت و مدتی ملازم محضر محمد بن حسن شاگرد امام ابو حنیفه و فقیه عراق شد و کتاب های زیادی را تصنیف کرد و در اصول و فروع فقه کتاب نوشت و آثار و تألیفات مجتهدان و ائمه را مورد نقد و تصحیح و بررسی قرارداد و بار دیگر به مکه بازگشت و در سال ۱۹۸ بار دیگر به بغداد رفت و مدت کمی در آنجا ماند و سپس درسال ۱۹۹ هجری به مصر رفت و کتاب های مذهب جدیدش را در آنجا تصنیف کرد و شهرت و آوازه اش در بلاد اسلامی انتشار یافت و زبانزد عام و خاص گردید و مردم از شام و عراق و یمن و سایر نواحی دیگر برای کسب علم و شنیدن و یادگیری کتاب های مذهب جدیدش به سوی مصر رهسپار شدند و تا زمان مرگ در مصر ماند.۵
– وفات امام شافعی :
امام شافعی در مصر ، در شب جمعه در آخرین شب ماه رجب سال دویست و چهار هجری در سنّ پنجاه و چهار سالگی دار فانی را وداع گفت .
وفات وی در منزل عبدالله بن عبدالحکم واقع شد و او وصیت خود را به وی سپرد و در روز جمعه ، روز بعد از مرگش در قرافه ی مصر به خاک سپرده شد.۶
بعد از وفات امام شافعی :
– ربیع شاگرد امام شافعی می گوید : بعد از مرگ امام شافعی ، در حلقه ی درس او نشسته بودیم که یک نفر اعرابی پیش ما آمد و سلام کرد و از شافعی خبر گرفت و گفت : خورشید و ماه این حلقه کجاست؟
به او گفتیم : وفات یافت. آن اعرابی سخت گریست و گفت : خداوند او را رحمت کند و بیامرزد . درحقیقت او با بیان خود درهای بسته حجت را می گشود و بر روی خصم خویش راه گشوده ی دلیل را می بست و ننگ و عار را از چهره های سیاه می شست و با رأی و نظر خویش درهای بسته را می گشود.۷
– شیوخ امام شافعی (رض)
۱- شیوخ شافعی در مکه : از جمله شیوخ شافعی در مکه ی مکرمه : مسلم بن خالد زنجی و داوود بن عبدالرحمن العطار و عموی امام شافعی : محمد بن علی بن شافع وسفیان بن عیینه و عبدالرحمن بن ابوبکر الملیکی و سعید بن سالم و فُضَیل بن عیاض
۲- شیوخ امام شافعی در یمن : مطّرف بن مازن و هشام بن یوسف قاضی.
۳- شیوخ امام شافعی در مدینه ی منوره : امام مالک و ابراهیم بن یحیی و عبدالعزیز دراوردی و عطّاف بن خالد و اسماعیل بن جعفر و ابراهیم بن سعد.
۴- شیوخ امام شافعی در عراق : محمد بن حسن شیبانی و اسماعیل بن عُلَیهّ و عبد الوهاب ثقفی۸
– شاگردان امام شافعی (رض)
– شاگردان مکتب بغداد که مکتب قدیم را از او روایت کردند : احمد بن حنبل و حسین کرابیسی و ابو ثور ابراهیم بن خالد کلبی و حسن بن محمد صباح زعفرانی۹
– شاگردان مصری امام شافعی که مکتب جدید را از او روایت کردند : اسماعیل بن یحیی مُزنی و ربیع بن سلیمان مرادی و ربیع بن سلیمان جیزی و یوسف بن بویطی و حرمله بن یحیی تجیبی و یونس بن عبد الاعلی۱۰
اخلاق امـام شـافعـی
امام شافعی که از یک خانواده ی قریشی مطلبی به دنیا آمده بود ، و از همان روزهای آغاز زندگی ، زیر اشعه ی آفتاب حجاز رشد یافته و زیر سایه ی کعبه به تعلّم قرآن و حدیث پرداخته بود ، و بهار زندگی را در تفسیر آیه ها و شرح احادیث مصروف داشته ، و سالیان سال در راه اندوختن معارف دینی و تجارب مردمی و سپس نشر و گسترش آن ها طعم رنج سفرها را چشیده و بار سنگین غربت ها را کشیده و تحت تأثیر سوهان حوادث روزگار واقع شده بود ، لا محاله یک رشته صفات پسندیده ی فطری و وهبی و یک دسته صفات عالیه ی کسبی و اکتسابی در او جمع گردیده ، که در مجموع ((نبوغ اخلاقی)) او را تشکیل داده بودند ، در اینجا به صورت گذرا به آن ها اشاره می کنیم .
۱- عبادت :

امام شافعی علاوه براین که تمام عبادات واجب را با شور و شوق وافر انجام می داد ، انواع عبادت های سنت و نافله را هم انجام می داد

منبع:سایت خبری شافعی نیوز

ادامه درادامه مطلب

دانی انلاین امام ,شافعی ,شیوخ ,مناف ,وفات ,محمد ,امام شافعی ,امام مالک ,شیوخ امام ,وفات یافت ,وفات امام منبع